Phần trích dịch sau được rút ra từ bài giới thiệu của Ban biên tập Tạp chí Urban Studies số tháng 4/2014. Đây cũng là năm hoạt động thứ 50 của tạp chí, bài giới thiệu có tiêu đề “Advancing theory in urban research”, đã tóm lược ngắn gọn những tên tuổi lớn đóng góp vào lý thuyết đô thị những năm cuối TK20 đầu 21 và đặt ra những vấn đề mới cho lý thuyết đô thị như một lời chào mời những nghiên cứu mới. Có thể xem toàn văn bản gốc tại http://usj.sagepub.com/content/51/5/865.full.pdf

…..
Trong những năm đầu thập kỷ 80 trước, đã có những tranh luận nóng bỏng về việc Liệu lý thuyết đô thị có thể xem là tồn tại hay không. Manuel Castells, trong giai đoạn còn chịu ảnh hưởng bởi tân Marxism của Louis Althusser, đã tạo nên những tranh luận nổi tiếng khi đặt lại vấn đề Liệu đô thị có là một thành phần tích cực trong sự sản xuất của không gian xã hội, nếu xem đô thị như biểu hiện vật chất của mỗi quan hệ cơ bản giữa tư bản, lao động và nhà nước (Castells, 1983). Khá hài hước là, việc ông nhấn mạnh rằng đô thị như địa điểm của tiêu thụ tập thể, để đáp ứng với xu hướng tích lũy quá mức của tư bản, dường như (phần nào đó) đã xóa đi những luận thuyết nghi ngờ của chính ông về vấn đề này.

Tất nhiên bản chất của đô thị và kiến thức của chúng ta về nó, đã trải qua một quãng đường khá xa từ thời điểm đó. Diễn biến hậu hiện đại và sự chối bỏ của nó về một lý thuyết lớn trong lĩnh vực xã hội và văn hóa, đã thể hiện sự thay đổi về nhận thức luận và mối quan tâm trong các thảo luận về Đô thị và mối quan hệ của nó. Như là về quan điểm kết thành mạng lưới, quan điểm liên kết hay quan điểm di chuyển – nếu phải nêu lên một vài vấn đề như vậy. Toàn cầu hóa và tính không gian của toàn cầu hóa cũng để lại dấu ấn của nó theo nhiều cách khác nhau từ những thảo luận về đô thị thế giới và đô thị toàn cầu tới việc đặt vấn đề về chính quyền đô thị trong mối quan hệ với các quy mô quyền lực khác nhau (ví dụ như quốc gia). Đô thị như một nguồn lực của lợi thế cạnh tranh trong kinh tế toàn cầu, tiếp tục là mục tiêu hàng đầu trong những tìm tòi tri thức về mối quan hệ giữa đô thị và kinh tế qua những thảo luận thường xuyên xảy ra – thường xuất phát từ những quan điểm về nhận thức luận và bản thể khác nhau – về cách thức mà quá trình tích tụ, tri thức và sáng tạo định hình và xác định sự phát triển hay suy yếu đô thị.

Trong nhiệm vụ mở rộng ranh giới lý thuyêt đô thị, chúng tôi (Urban Studies) muốn khuyến khích các bài báo xây dựng thêm những vấn đề lớn của lý thuyết đô thị, cả về nhận thức luận và lẫn bản thể luận đô thị – một lý thuyết bao quát khả thi – cũng như những bài viết đưa ra những khái niệm đặc thù trong các chuyên ngành đã cấu thành nên nghiên cứu đô thị. Chúng tôi hoan nghênh những đóng góp đã đặt ra những vấn đề lớn về đô thị theo cách mà Castells, Lefebvre, Harvey, Soja, Glaeser và những người khác đã làm cũng như khuyến khích được cung cấp những tài liệu nhằm tăng cường các cuộc tranh luận lý thuyết cụ thể hơn. Chúng tôi cũng nhận thức rằng có sự đa nhánh của các đô thị trên toàn cầu. Nhiều người cho rằng ý tưởng về một lý thuyết đô thị dựa trên nghiên cứu một thành phố mang tính biểu tượng hướng về là thiếu sót và là sự áp đặt tri thức. Về phương diện này chúng tôi hoan nghênh những đóng góp phá vỡ sự áp đặt này và khuyến khích nhận thức rằng những mường tượng về xã hội và không gian phải đa dạng và đa lớp để có thể hiểu về đô thị.

Hướng mới trong nghiên cứu đô thị ở thế kỷ 21.
Hiện nay có một thực tế dễ nhận thấy là thế kỷ 21 là thế kỷ đô thị: 2007 là một năm cột mốc trong đó dân số sống ở thành thị đã chiếm đa số trên quả đất. Sau bước tiến đó vẫn sẽ là quá trình đô thị hóa nhanh chóng và liên tục. Sẽ có sự gia tăng số lượng các siêu đô thị 20 triệu dân và gia nhập hàng ngũ của các đô thị như Mexico City, Mumbai, Sao Paolo, Delhi và Tokyo. Nói cách khác, chúng tôi mong đợi thế kỷ này sẽ chứng kiến một sự chuyển mình kịch tính trong cả cấu trúc nội tại từng đô thị lẫn mối quan hệ giữa đô thị với nhau. Ranh giới kinh tế và xã hội mới nào sẽ xuất hiện trong quá trình sản xuất không gian đô thị? Những căng thẳng gia tăng giữa không gian công cộng và cá nhân được giải quyết như thế nào? Những đổi mới trong giao thông vận tải sẽ định hình bức tranh thị trường lao động và phát triển cư trú như thế nào? Biến đổi khí hậu và chính sách của nó tác động hình thái tương quy hoạch đô thị và quản lý sẽ như thế nào? Đâu là mô hình mới và quan niệm mới gì sẽ xuất hiện trong quy hoạch môi trường đô thị? Mối quan hệ giữa các đô thị sẽ thay đổi thế nào? Những Kinh nghiệm trải qua của các đô thị trên thế giới sẽ khác nhau thế nào? Mối liên hệ giữa đô thị toàn cầu và phần còn lại sẽ tiến triển như thế nào?
Đó chỉ là vài câu hỏi mà sẽ là trọng tâm của các thảo luận và khái niệm hóa về đô thị thời kỳ tiếp theo. Cho dù đó là những câu hỏi hơi trừu tượng về bản chất thay đổi của đô thị và mối quan hệ của nó với kinh tế, văn hóa và xã hội cụ thể hay mang nặng tính lý thuyết hơn, Urban Studies hoan nghênh những đóng góp từ các tác giả mọi lĩnh vực và đề tài. Cho dù chúng ta đồng ý hay không với Castells về cách nhìn nhận và tiếp cận lý thuyết đô thị, chúng tôi vẫn cảm thấy lý thuyêt hóa về đô thị sẽ ngày càng quan trọng hơn cho những hiểu biết của chúng ta về điều kiện sống của con người trong thế kỷ đang mở ra.

Urban Studies